01.03.2021

Πρόκειται για περίπτωση για την οποία ο κλασικός σκακιστής εξανίσταται. Ο Μαύρος στα βοηθητικά προβλήματα επιδιώκει… να χάσει. Πώς θα σκεφθεί ο γνήσιος σκακιστής; Τι να μετρήσει; Ο οργανισμός του αντιδρά.

Ψυχραιμία! Το Καλλιτεχνικό Σκάκι είναι τέχνη. Όπως αποδέχεσαι τη «Γκουέρνικα» μαζί με το «Μυστικό Δείπνο» λογίζοντάς τα ως τέχνη και τα δύο, κάτι ανάλογο ισχύει και εδώ.

Είναι σαν να παίζεις μόνος σου και με τα Λευκά και με τα Μαύρα αλλά υποστηρίζεις αναφανδόν τον λευκό.

Λοιπόν, στα Βοηθητικά προβλήματα, όπως, θυμίζουμε σε κάθε καλλιτέχνημα, όλα τα κομμάτια εξυπηρετούν το σκοπό του ερωτήματος. Δεν περισσεύει και δεν λείπει κάποιος πεσσός.

Ο Μαύρος παίζει πρώτος – η μοναδική κατηγορία όπου δεν ξεκινάει ο Λευκός – και φροντίζει να αυτοκτονήσει το Βασιλιά του. Επιτρέπονται τα πάντα στην πρώτη κίνηση δηλ. σαχ και κόψιμο κομματιού αν και ο συνθέτης προσπαθεί να τα αποφεύγει.

Δεν υπάρχουν βαριάντες αλλά στα περισσότερα Βοηθητικά προβλήματα ζητούνται παραπάνω από μία λύσεις, δηλαδή με διαφορετική πρώτη κίνηση. Στων πολλών κινήσεων συνήθως υπάρχει ένας τρόπος λύσης. Τα Βοηθητικά είναι πάντα μονοβάριαντα. Όλα εν τω μεταξύ με μοναδική σειρά κινήσεων.

Είναι από τα πιο θεαματικά μαζί με τις Σπουδές (κάποτε θα τις δούμε) και αρκετά δύσκολα.

Κάποιες συμβουλές:

Εάν έχουν 2 ή περισσότερες λύσεις να ξέρετε ότι όλες οι λύσεις συνδέονται με κάποια σχέση. Π.χ. Όλα τα ματ γίνονται από ένα Πύργο υποβοηθούμενο από ένα Ίππο. Ή όλα τα ματ γίνονται από ένα Πύργο υποβοηθούμενο κάθε φορά από διαφορετικό ελαφρό κομμάτι. Επίσης, Ίδια εικόνα ματ σε συμμετρικές θέσεις. Ή ματ με αντίστοιχο ξεκάρφωμα, κάρφωμα ή αποκάλυψη μεταξύ βαριών και ελαφρών κομματιών (ένας χορός με διαφορετικές ντάμες). Ή ματ με Πύργο υποβοηθούμενο από Αξιωματικό και ματ με Αξιωματικό υποβοηθούμενο από Πύργο. Ή διαφορετικές προαγωγές. Και ό,τι άλλο μπορεί να σκαρφιστεί ο συνθέτης. Πάντως εάν βρεθεί η πρώτη λύση οι επόμενες γίνονται πιο βατές.

Στα πολλών κινήσεων απαιτείται ισχυρή φαντασία. Ποτέ δεν ξεκινάς δοκιμάζοντας κάποιες κινήσεις. Αρχίζεις από το τέλος. Φαντάζεσαι την τελική θέση πάντα σε συνδυασμό με τον αριθμό κινήσεων και ψάχνεις την πραγματοποίησή του αν μπορείς και αντιστρόφως. Εδώ να μη ξεχνάς τη μοναδικότητα της σειράς των κινήσεων που θα σου είναι χρήσιμη.

Να θυμάσαι ότι ο Καλλιτέχνης σπανίως θα στριμώξει το Βασιλιά σε κάποια άκρη για να τον σκοτώσει. Όσο και μια ακατάσχετη δύναμη να σε σπρώχνει να τον στείλεις στα σχοινιά συγκρατήσου. Ψάξε το πιο απίθανο ματ στο κέντρο της σκακιέρας.

Και τέλος μη τρομάζεις. Όλα στηρίζονται σε ξερή λογική.

Ας δούμε δυο παραδείγματα:

Πρώτο παράδειγμα (βλ. διάγραμμα 1):

Παρατηρούμε εικόνες καρφωμάτων και αποκαλύψεων. Πιθανώς και οι λύσεις να σχετίζονται με αυτά. Επίσης διπλός αριθμός Πύργων, Ίππων, Αξυωματικών. Ψάχνουμε για εναλλαγές ρόλων

Ας το αξιολογήσουμε. Στον τομέα της τέχνης παρόλα τα κοψίματα, τα οποία όμως σχετίζονται με το θέμα της σύνθεσης, παίρνει εξαιρετικό βαθμό. Παρατηρήστε άνοιγμα και κλείσιμο γραμμών. Εναλλαγές καρφωμάτων και αποκαλύψεων. Πύργος κόβει Αξιωματικό και Αξιωματικός κόβει Πύργο. Στα ματ κόβονται και τα δύο πιόνια. Τι χορός είναι, βαλς ή ταγκό; Στον τομέα της δυσκολίας παίρνει σχετικά μικρό βαθμό. Πόσο να μας δυσκολέψει; Δεν παύει να είναι δυάρι...

Δεύτερο παράδειγμα (βλ. διάγραμμα 2):

Εδώ αν και μας τρομοκρατούν οι δύο λύσεις, μας καθησυχάζει η ύπαρξη ενός μόνο λευκού κομματιού. Χρειάζονται 9 τετράγωνα να κλειδώσουν το Βασιλιά. Τα 5 θα μπλοκαριστούν από τα μαύρα κομμάτια (άρα έχουμε και προαγωγή) τα 2 από τον Αξιωματικό και τα 2 από το Βασιλιά (ψάχνουμε για ματ στο κέντρο φυσικά). Αυτό ίσως μας υποψιάσει για παρόμοια δεύτερη λύση

Ποια η σχέση των δύο λύσεων; Η συμμετρία.

Αξιολόγηση: Στο κομμάτι της τέχνης παίρνει εξαιρετικό βαθμό. Ασύλληπτη η σύλληψη. Στον τομέα της δυσκολίας δεν το συζητούμε. Εξαίρετο!

Θα το περηφανευθώ: Το έλυσα σε Πανελλήνιο διαγωνισμό

10.02.2021

ΠΡΟΟΙΜΙΟ

Ποια η σχέση του Καλλιτεχνικού με το Αγωνιστικό σκάκι;  -Έχουν και τα δυο τους ίδιους κανόνες.

Κάποια άλλη;  -Καμμία.

"Το σκάκι είναι το παιχνίδι της αλήθειας" έλεγε ο Λάσκερ. Στο Καλλιτεχνικό έχει την πλήρη επιβεβαίωση.

Στο Καλλιτεχνικό υπάρχουν από τη μια πλευρά ο συνθέτης και από την άλλη οι επιλυτές. Ο συνθέτης κατασκευάζει το δημιούργημα θέτοντας ένα ερώτημα και οι επιλυτές καλούνται να δώσουν τη σωστή απάντηση.

Μιλήσαμε για δημιούργημα. Ναι, ο συνθέτης δημιουργεί. Τι; Ένα πρόβλημα (κακός ο ορισμός), το οποίο συνδυάζει τέχνη (ομορφιά, αρμονία, τελειότητα, ευρηματικότητα, εκπλήξεις, απρόοπτα) και σπαζοκεφαλιά.

Ο συνθέτης μπορεί να χρειαστεί από ελάχιστες ώρες έως και αρκετές ημέρες για να κατασκευάσει το έργο του σε αντίθεση με τον επιλυτή, που του αρκούν κάποια λεπτά για την λύση του.

Ματ σε 2

Υπάρχουν διάφορες κατηγορίες προβλημάτων. Ας μιλήσουμε για την κατηγορία με το ερώτημα "Ματ σε 2".

Ο λευκός (ποτέ ο μαύρος) παίζει πρώτος και πρέπει να κατορθώσει να πετύχει ματ σε 2 κινήσεις.

Κατ΄ αρχάς η θέση στη σκακιέρα είναι τέτοια που σπανίως ή πιο σωστά ποτέ δεν θα προκύψει στο αγωνιστικό σκάκι.

Το πρόβλημα έχει πάντα μόνο μια λύση, δηλαδή μοναδική πρώτη κίνηση. Υπάρχουν δυο κατηγορίες προβλημάτων: Αυτά στα οποία ο λευκός μετά την πρώτη κίνηση απειλεί να κάνει ματ. Και αυτά στα οποία ο λευκός μετά την πρώτη κίνηση (αναμονή) φέρνει τον μαύρο σε τσούτσβανγκ. Φυσικά ο επιλυτής δεν γνωρίζει σε ποια κατηγορία ανήκει το δοθέν πρόβλημα. Στην πρώτη κατηγορία ο επιλυτής πρέπει να ανακαλύψει όλες τις κινήσεις του μαύρου με τις οποίες αμύνεται στην απειλή. Για κάθε μία άμυνα υπάρχει και μια διαφορετική εικόνα ματ. Στη δεύτερη κατηγορία όπως είναι φυσικό ο μαύρος με κάθε του κίνηση καταστρέφει τη θέση του και δέχεται το αντίστοιχο ματ.

Ποια είναι πιο δύσκολη; Για τους έμπειρους επιλυτές είναι η πρώτη κατηγορία.

Κάποια στοιχεία που βοηθούν στην επίλυση των προβλημάτων "Ματ σε 2": Πρώτον. Όλα τα κομμάτια έχουν συγκεκριμένο ρόλο. Είτε απαντούν στο ερώτημα είτε εμποδίζουν μια δεύτερη λύση. Κανένα κομμάτι δεν περισσεύει και κανένα δεν λείπει. Δεύτερον. Ποτέ η πρώτη κίνηση του λευκού δεν είναι σαχ. Απαγορεύεται; Όχι. Αλλά διευκολύνει κατά πολύ στην λύση του θέματος και ταυτοχρόνως υστερεί στο κομμάτι της τέχνης. Δεν υπάρχει δημιουργός (συνθέτης) στον κόσμο που θα κατασκεύαζε ένα τέτοιο τερατούργημα. Τρίτον. Ποτέ δεν κόβεται στην πρώτη κίνηση κομμάτι. Σπανίως μπορεί να κοπεί πιόνι. Ισχύουν οι ίδιοι λόγοι με την περίπτωση του σαχ. Βεβαίως στη δεύτερη κίνηση όλα επιτρέπονται αλλά ο καλλιτέχνης προσπαθεί όσο μπορεί να το αποφύγει. Τέταρτον. Συνήθως η πρώτη κίνηση έχει κάτι το απρόσμενο. Δηλαδή μπορεί να παιχθεί π.χ. μια Βασίλισσα σε τετράγωνο που κόβεται.

Κάτι άλλο. Στην προ εκατό ετών εποχή ο συνθέτης έδινε περισσότερη βαρύτητα στην τέχνη. Τις τελευταίες δεκαετίες στον τομέα της σπαζοκεφαλιάς. Εάν κατεβείτε σε κορυφαίο διαγωνισμό σήμερα μην περιμένετε να μείνετε έκθαμβοι από ένα δυάρι (ματ σε 2) ή ένα τριάρι (ματ σε 3) - που θα δούμε κάποια άλλη φορά - αλλά να φύγετε με ένα πονοκέφαλο λόγω των πολλών βαριαντών.

Φυσικά η μέση οδός είναι η βασιλική οδός. Και δυσκολία και ομορφιά.

Πάμε σε δυο παραδείγματα:

Πρώτο παράδειγμα (βλ. διάγραμμα 1):

Ας το εξετάσουμε. Μοιάζει για πρόβλημα αναμονής. Ο μαύρος Βαιλιάς δεν παίζει. Παρατηρούμε ότι όποιος μαύρος Ίππος κινηθεί, ο λευκός Ίππος δίνει ανάλογο ματ. Υπάρχουν τέσσερις μετακινήσεις πιονιών. Άρα η Βασίλισσα (τι άλλο) πρέπει να τοποθετηθεί κάπου ώστε να δίνει ματ σε κάθε τέτοια κίνηση. Με λίγο ψάξιμο ανακαλύπτουμε το γ2. Άρα 1.Βγ2! Πράγματι έχουμε τα ακόλουθα ματ:

Ας το αξιολογήσουμε. Στον τομέα της τέχνης παίρνει σχετικά καλό βαθμό. Θυσιάζεται το ισχυρότερο λευκό κομμάτι (απρόοπτο) και μάλιστα σε τετράγωνο που κόβεται με δύο τρόπους. Στον τομέα της δυσκολίας παίρνει μέτριο βαθμό.

Ένας έμπειρος επιλυτής θα δαπανούσε 2-4 λεπτά για τη λύση του.

Δεύτερο παράδειγμα (βλ. διάγραμμα 2):

Εδώ θα ψάξουμε για απειλή. Αποκλείεται να γίνει αναμονή και μετά να δώσουμε ματ σε 39 απαντήσεις του μαύρου!

Ας το εξετάσουμε και αυτό. Παρατηρούμε ότι ο Ίππος μας θα έδινε ματ από το β4 εάν έχανε τη δύναμή του ο Πβ6. Αλλά και ο Αξιωματικός του α4 αν και αυτός κόβεται με δυο τρόπους. Επίσης ο Πη2 δίνει ματ στο ε2 εάν ο αντίπαλος Αξιωματκός αναγκαζόταν να κόψει το πιόνι. Ο Πύργος θ3 δεν φαίνεται να έχει κάποιο ρόλο. Ο Αξιωματκός στο ε3 μόνο δυσκολίες δημιουργεί. Προφανώς κινείται. Αλλά πού; Στο θ6 ή στο γ1. Κάποτε θα εντοπίσουμε το πρώτο. Έχουμε λοιπόν: 1.Αχθ6! Απειλεί 2.Πγ3#

Ας δούμε τις άμυνες που εμποδίζουν αυτό το ματ.

Αξιολόγηση: Στο κομμάτι της τέχνης παίρνει εξαιρετικό βαθμό. Το ακινητοποιημένο πιόνι ε2 κάνει τέσσερα διαφορετικά ματ! Αλλά ματ δίνει και το πιόνι β3. Η λευκή Βασίλισσα δεν δίνει ούτε ένα ματ. Με την κίνηση Αα6 αδρανοποιούνται ταυτοχρόνως ο Πύργος α8 και η μαύρη Βασίλισσα. Ο δυστυχής Αγ4 όπου και να προσπαθήσει να βρει διέξοδο (και φαίνεται να έχει πολλές) δεν σώζει τον μαύρο μονάρχη. Υπάρχουν καρφώματα και αποκαλύψεις. Στον τομέα της δυσκολίας παίρνει επίσης εξαιρετικό βαθμό. Υπάρχουν επτά βαριάντες που με την κύρια απειλή γίνονται οκτώ. Και το θανατηφόρο χτύπημα: Η κίνηση 1.Αγ1 δίνει επτά ματ. Μόνο στην άμυνα Αβ5 χάνει!

Δαιμόνιος ο συνθέτης. Απαιτείται και δαιμόνιος επιλυτής.

Ο έμπειρος λύτης θα δαπανούσε πάνω από δέκα λεπτά ακόμη και τριάντα και δεν αποκλείεται να έδινε ως απάντηση το 1.Αγ1

Υστερόγραφο: Πριν αρκετά χρόνια συμμετείχαμε σε ένα Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Επίλυσης κάπου στην Αττική, μάλλον στο Αιγάλεω. Υπήρχε ένα παρόμοιας δυσκολίας δυάρι με αυτό του διαγράμματος 2. Όλοι ανακαλύψαμε ότι ένας λευκός Πύργος στη β στήλη έπρεπε να μετακινηθεί καθέτως. Γράψαμε λοιπόν σχεδόν όλοι 1.Πβ8. Δαπανήσαμε λίγα λεπτά, δεν είχαμε περιθώρια να το φιλοσοφήσουμε, θα ακολουθούσαν τα σκληρά καρύδια και ο χρόνος ήταν υπερπολύτιμος. Όταν πήραμε τις λύσεις είδαμε ότι η σωστή απάντηση ήταν 1.Πβ2. Οι 1.Πβ2 και 1.Πβ8 έδιναν τα ίδια ματ σε όλες τις βαριάντες πλην μιας. Αλοίμονο αυτή που δεν έκανε το ματ ήταν αυτή του 1.Πβ8. Τώρα γιατί σχεδόν όλοι εξετάσαμε πρώτα την κίνηση 1.Πβ8 μάλλον θα πρέπει να ρωτήσουμε τον συνθέτη που πιθανόν να χρησιμοποίησε εκτός από την φαντασία του και στοιχεία μεταφυσικής...